Jongen haalt met zijn ezel water bij de waterput.

Zondag 26 febr. Ieder gaat zijn eigen weg naar Souara. Andries neemt de kustweg waarvan het eerste deel erg slecht is. Wim en Gerrit pakken de N1. De wegen lopen door dorpen en langs markten. Het tweede deel van de route gaat door mooi bergachtig gebied. De N1 is erg goed en de omgeving is groen en schoon. Vergeleken met de vorige reis door Marokko is het land veel schoner en wordt langs de weg, in steden  en de parken veel rommel opgeruimd. Het weer knapt op en halverwege begint de zon te schijnen en wordt de temperatuur aangenamer. Camping Olivier in Ouanara is een goede camping. De nieuwe eigenaar heeft begrepen wat de wensen zijn van ons Europeanen. De korte broeken komen te voorschijn. Andries is nog niet gearriveerd en de rest neemt een grand taxi naar een voor deze streek, belangrijke weekmarkt. De taxi is half vol maar we wringen ons tussen in. Op de markt komen alle handelaren en boeren uit de wijde omgeving om te kopen en verkopen. Het is niet te beschrijven hoe zo'n markt er uit ziet. Zie de video hieronder. Kapper Said vraagt om de foto die we maken maar hij kan geen adres opgeven. Vermoedelijk slaapt hij in zijn tentje op de markt. 's Avonds eten we in een straattentje een brochette die niet zo goed smaakt. Vooraf krijgen we een schaaltje met linzensoep dat er uit ziet als kattevoer. Morgen rijden we naar Essaouira, een havenplaats met een cp dichtbij het centrum. We liggen ver voor op ons schema hetgeen ook is veroorzaakt dat we het zuiden sneller opzoeken om meer zon te zien. 

Spectaculaire branding bij Essaouira.

Maandag 27 febr. We worden gewekt door de zon. De douches dat is altijd een verrassing of er warm water uitkomt en dat tijdens het afspoelen er nog (warm) water is. Door een rond gat in de muur schijnt een scherpe ronde zonnestraal in de donkere douche. Bij een winkeltje halen we een heerlijk vers warm rond brood. Zo'n brood kost slechts 10 cent. De rit naar Essaouira is slechts 30 km. Onderweg zien we veel handel in argan olie. Het zijn wel hele toeristische gelegenheden. Busladingen vol worden hier uitgeladen. In de driehoek Essaouira en Agadir worden de argan vruchten/noten geplukt. De noten worden gemalen en de argan opgevangen. Er komen slechts een paar druppels olie uit een handvol noten wat de olie zo duur maakt. Onderweg vinden we een Carrefour en kunnen de voorraden weer op peil worden gebracht. Andries staat al op de cp maar Wim en Gerrit geven de voorkeur aan de kleine camping 500 meter verder. De eenvoudige maar gezellige camping geeft met de hoge muren een betere bescherming tegen de harde wind en meer veiligheid. Op de camping zien we gasten van allerlei pluimage. Het is heerlijk weer.

Dinsdag 28 febr. We worden gewekt door de zon. De douches zijn koud. Essaouira is een mooie nog niet al te toeristische stad. Er waait een constante passaat wind. Daarom is de stad geliefd bij golf- en kitesurfers. Er is een mooi breed en schoon strand met een hoge en wilde branding. De golven slaan over de kademuren. In de vissershaven is een levendige vishandel en het stinkt. Vanaf de hoge muren is een spectaculair zicht op de branding die tegen de rotsen en het fort slaan. De boulevard is breed en modern. De oude medina is ommuurd en met veel poorten die toegang geven tot een uitgebreide mooie oude binnenstad. Op de groenten en vleesmarkt worden levende kippen, kalkoenen en duiven verkocht die na de koop direct worden geplukt.  De beesten worden door een machine gehaald en van hun jas ontdaan. Er is veel handel in kruiden tegen ziektes waarvan we niet weten dat ze bestaan. We belanden op een binnenmarkt waar gebruikte spullen bij opbod worden verkocht. Het staat er vol met Marokkaanse mannen. Het is er donker en somber en we begrijpen er niets van. 's Avonds nemen we twee petit taxi's naar de medina en eten met z'n allen in een mooi en goed en sfeervol restaurant. Buiten is het koud maar het warme gezellige restaurant warmt ons snel op. Een petit taxi rijdt binnen stedelijk gebied en kosten gemiddeld één euro per rit. Er mogen maximaal drie passagiers worden meegenomen.

Woensdag 1 maart. We blijven een dag staan. Andries en Jopie voegen zich bij ons op de camping om te kunnen douchen, stroom en water laden. Er steekt regelmatig een harde wind op. We bezoeken het noordelijke deel van de medina wat mooi is gerestaureerd en er huizen veel kunstenaars. We zoeken een terres hoog boven op het dak vn een huis en kijken over de kademuren naar de branding. Iets verderop is de Joodse wijk, maar helaas geheel in verval. Toch wonen er nog mensen. Er komt een vrolijk meisje uit een deur in school uniform met een stralend witte blouse. Op de camping houden we palaver en bespreken de verdere route.

Donderdag 2 maart.Wim en Marja vertrekken naar camping Terre Ocean, ongeveer 25 kilometer noordelijk van Agadir, om de was te doen. Andries en Gerit halveren de route en zoeken de cp bij Cap Tafelney. We rijden door één van de mooiste streken van Marokko. Een bergachtig gebied, maar groen en schoon. Er staan hier veel argan bomen en geeft deze streek een zekere rijkdom. We zien hier ook minder arme boeren met twee of drie koeien langs de weg grazen. We rijden door dorpen en zien markten en overal handel en winkeltjes. Op een markt treffen we een kooi aan met honderden gekleurde kuikens, ze plukken de kippen en verhandelen de huiden van de geiten. Achter de markt staan de tientallen ezels te wachten aan een touw of de voorpoten vastgebonden. Alle afval, ook de slachtafval, wordt hier gedumpt. Vrachtauto's en taxii's worden hoog opgeladen. In een grand taxi stappen 7 dikke Marokkaanse vrouwen. Onderweg slaan we af naar een dorpje, op zoek naar echte eenvoudige familie argan malerijen. We doen over 2 kilometer 20 minuten. Onderweg nemen we een schooljongen mee. Zo'n dorpje bestaat uit smalle stegen met hoge muren. We vinden er niets behalve nieuwsgierige mensen en schooiende kinderen. De weg naar de Cap is smal en soms steil en ondanks de waarschuwingen goed te berijden. De cp ligt bovenop een klif met een mooi uitzicht over een dorp met de ruwe branding en de oceaan. De cp is eigenlijk een gedoog plek. Er komteen ,,gardian''  langs die ons toestemming geeft en geen geld vraagt maarlater komt hij  schooien om chocolade en alcohol. Ons beleid wat betreft geschooi om alcohol is heel eenvoudig; moslims drinken niet dus....Gerrit heeft schade onder aan de auto. De bescherming van de uitlaat is losgelaten en hangt en schuurt over de grond. De uitlaat is nu kwetsbaar voor opspattende stenen. In het dorp vind ik een remkabel van een fiets en samen met Andries kunnen we de schade tijdelijk verhelpen. Van Wim ontvangen we bericht dat ze zijn aangekomen op een goede camping met een wasmachine. s Nachts worden we overvallen door een storm. de campers schudden op hun onderstel. Gerrit controleert de handrem en legt nog een extra steen voor het achterwiel. De klif is wel erg hoog en steil. We slapen weinig.

Vrachtauto's worden hoog opgeladen. Onderweg ben je soms bang dat ze omvallen.

Vrijdag 3 maart. We staan op met zon en een mooi uitzicht over de oceaan. Gerrit daalt te voet af naar het dorp en vindt een bakker die zijn brood nog bakt met hout. Hij is trots op zijn winkeltje en laat alles zien. De broden gaan net de oven in en met een kop thee is het fijn wachten in de heerlijke geur van vers brood en het geluid van de branding in de zon. Zelf steekt de beste man geen vinger uit en laat al het werk doen door zijn personeel. Met drie hete broden klim ik weer naar boven. Andries vertrekt naar Agadir en Gerrit naar de camping van Wim. De omgeving van de route wordt nu iets ruiger en minder bevolkt. De weg is mooi, voor een groot deel langs de oceaan met hier en daar mooie stranden. Onderweg wordt veel argan aangeboden. Tientallen stalletjes proberen je aandacht te vragen voor de argan olie en honing. Er is argan voor cosmetische doeleinden en om te koken. De cosmetische argan is het duurste. De noten voor de argan om te koken worden eerst geroosterd. De noten worden geperst. De pulp wordt gebruik voor voer van de beesten maar ook voor zeep en vele soorten creme's. Voor een liter cosmetische argan betaal je hier langs de weg ongeveer dertig euro. Het is duidelijk te zien dat er door enkele families hier goede zaken worden gedaan met deze argan maar ook ten koste van de arme boeren die de noten plukken en op hun ezels naar de ,,cooperatie's'' , (lees rijke families) brengen. In Tamara laat Gerrit de uitlaat controleren. Midden op de drukke weg krikken de jongens de auto omhoog en verdwijnen onder de auto. met ijzerdraad wordt de oude plaat op zijn plaats gedruk ver vastgebonden. Ze leveren prima werkmaar vóór de woestijn moeten we er nog wel naar laten kijken. We rijden naar Imousane en vinden daar veel hippy-achtige surfers met hun stokoude campers, uit heel europa. De weg naar Agadir is smal en de lijnbussen tussen de grote steden hebben haast en heel weinig geduld. De kolossen rijden met grote snelheid en drukken ons het liefst van de weg. De laatste dagen hebben wij weinig politie controle gezien anders dan noordelijker waar we zeker om de twintig kilometer een controlepost zijn tegen gekomen. Camping Ocean Terre is een betere camping met veel Franse campers. Eindelijk een betegelde douche met een spiegel en warm water. Wim en Gerrit steken 's avonds de bbq aan en bij kaarslicht en een mooie sterrenhemel met de branding op de achtergrond is het hier goed vertoeven.

Zaterdag 4 maart. De zon schijnt uitbundig maar de wind is ook weer aangetrokken en we verschuiven de campers om ons tegen de wind te beschermen. De douche is prima, maar het water varieert van koud naar gloeiend heet, geheel afhankelijk van de buurman. Dat betekent dus dansen onder de straal water. Raldi kan het bed verschonen. De hele was wordt gedaan voor 5 euro en droogt in de wind en de zon binnen een uur. Andries en Jopie verschijnen op de camping. Agadir is hun slecht bevallen. Een slechte overvolle camping en geen mooie stad. We besluiten Agadir uit ons programma te schrappen. Het is buiten ongeveer 30 graden. De camping geeft weinig bescherming tegen de zon. Samen eten we 's avonds in het restaurant van de camping een heerlijk tajine en brochette. 

Zondag 5 maart. De wind is eindelijk gaan liggen en het begint nu echt warm te worden. We overleggen en overwegen om de route door Paradise Valley te rijden. Diverse Marokkanen raden het ons af want de weg is slecht. We besluiten eerst een stukje te rijden tot een camping aan het begin van de vallei. We rijden samen op naar de camping en informeren en vernemen daar ,,la route est tombe....''  en besluiten om te draaien om problemen en schade te voorkomen. We plannen een camping in het dorpje Sidi Wassay, direct aan het strand ca 60 km zuidelijk van Agadir. De route door Agadir verloopt snel over een brede weg door deze westerse stad. Agadir lig beschut aan zee met veel stranden maar is in de jaren zestig getroffen door een ernstige aardbeving en is opgebouwd voor de westerse toerist. Grote, moderne hotels en mooie parken, brede boulevards voorzien van Mac Donalds en Pizza Hut. De stad heeft niets meer van de charme van de traditionele Marokkaanse steden. Na Agadir rijden we over de N1 zuidelijk. De weg en de omgeving is een troosteloze bedoening en duidelijk de uitstulping van een grote stad, met veel bedrijvigheid, handel, markten met de daarbij behorende vervuiling. We worden er een beetje moedeloos van, tot de Tomtom aangeeft rechtsaf te slaan richting Sidi Wassey. Na nog geen 200 meter ontvouwt zich onverwachts een prachtig heuvelachtig gebied met dorpen. Weinig verkeer, schoon en mooie natuur. De wegen zijn smal en in de de dorpen waar we doorheen rijden is het wringen door de smalle straten. Vaak hebben we aan beide kanten van de auto geen 10 cm over. Met een tegenligger is het overleggen hoe we samen onze weg kunnen vervolgen en begint het geschuif met de auto's. De dorpen zijn uitgestorven. Hier en daar zit een oude man op de grond. De grote vierkante huizen staan her en der gebouwd en vooral is in het oudere deel van de dorpen weinig structuur te vinden. Na de hoge duinen zien we de oceaan met het dorp en de camping. Door het dorp loopt één ,,geasfalteerde'' weg. De rest bestaat uit zand en stenen. De camping ligt mooi aan het strand en ziet er goed uit. Wij hebben ons begrip van kwaliteit van de campings wel aangepast aan Marokkaanse maatstaven, maar deze camping heeft een warme douche (wordt ons beloofd). Het strand is schoon en de zee is ook hier weer wild en de branding hoog en maakt veel lawaai. 

Maandag 6 maart. We beseffen thuis niet hoe je kunt genieten van een douche met een goede straal warm water. Een broodje halen en ontbijten in de zon. Andries en Jopie zien we al vertrekken voor een wandeling door de duinen. Bij de zee komt een plaats vrij en Wim verplaatst zijn auto. Onze luie stoelen worden verplaatst van de zon naar de schaduw en weer terug. Dit zijn zo de zaken waar wij ons zo'n dag druk om kunnen maken. De camping wordt voornamelijk bevolkt door Fransen, Duitsers en Engelsen en Nederlanders. Het wordt eens tijd dat we onze route verder gaan plannen. Misschien hebben we vanmiddag eens tijd om onder het genot van een wijntje de kaarten op tafel te leggen. We eten gezamenlijk in het restaurant van de camping.

Dinsdag 7 maart. We ontvangen een tip dat in Tafraoute over enkele dagen het feest wordt gevierd dat de amandelbomen in bloei staan. We besluiten dat te gaan bezoeken. De rit gaat nu land inwaarts richting de bergen. Het weer is mooi en de verwachting is dat het voorlopig ook stabiel blijft. We hebben een route uitgestippeld om over enkele dagen wel weer aan de oceaan uit te komen. Vandaag starten we de noordelijke route even noodelijk, onder Agadir door naar het ooste en dan naar het zuidelijk. Het grootste deel van de route loopt door het Anti Atlas gebergte. Het is een prachtige rit door groen gebied en Marokkaanse dorpen. De wegen zijn goed maar het geasfalteerde deel is vaak smal. Mooie vergezichten diepe dalen en onbeschermde wegen en vanuit het noorden is er weinig verkeer. Boven de boomgrens worden de bergen kaler met veel erosie. Onderweg bezoeken wij de heel oude maar gerestaureerde kasbah Tizourgahne. Het ligt boven op heuvel en het is een hele klim om er te komen. De kasbah stampt uit de 12e eeuw, maar wordt nu gebruikt als BenB. De poort is gesloten maar na een forse klap gaat de deur open en mogen we binnenkomen. Nauwe straatjes met huisjes, die nu dienen als kamers voor de BeB. Een paar mannen zijn met de restauratie bezig. Het is binnen heerlijk koel. Voor de winter is er onder in de toren een grote oven die de hele toren met alle aanliggende vertrekken, verwarmt. Er is een mooi uitzicht over het dal en de bergen. Tafraoute is een grote oase met veel palmen. Er zijn vier campings, maar allemaal overvol. Bij binnenkomst zien we campers al aan de kant van de weg staan. We ontvangen bericht van Andries dat ze een plek hebben gevonden op een veld en er is nog plek. We vinden een groot open terrein waar zeker 300 campers staan. Er zijn geen voorzieningen behalve een afvalbak. Een tankauto komt tegen betaling je watertank vullen. Het chemisch toilet wordt gestort in een sloot die is geworden tot een meertje met de daarbij behorende ellende. We zitten buiten onder de maan en romdom de bergen.

We staan buiten de muren van camping Granit Rose in Tafraoute

Woensdag 8 maart. Gerrit en Wim vinden een betere plek naast camping Granit Rose met alle faciliteiten en treffen daar reisgenoten van een vorige reis en verkassen. Er komen veel mannen langs die hun diensten aanbieden en Andries overweegt om zijn auto te laten bijspuiten. We hebben een mooi uitzicht en warm weer. Op de fiets bezoeken we het standje, drinken wat en bestellen een tajine voor de avond. Met z'n zessen eten we s avonds in de stad en zien de voetbal wedstriid Barcelona-Parijs tussen de Marokkanen. De wedstrijd eindigt spectaculair met 6-1 voor Barcelona.

Donderdag 9 maart. Het is wederom heerlijk weer en staan op een mooie plek. We moeten een sleutel halen voor een warme douche. De beste man ligt de hele dag op zijn matje onder een boom, behalve wanneer je hem nodig hebt en horen ook dat de douche slechts enkele uren warm water geeft. Vandaag blijven we staan en hopen de opening van het bloemenfeest mee te maken. In het dorp staat een grote feesttent met veel stands voor het promoten van argan en nog olijfolie en amandelen. Er is veel Marokkaanse muziek en het wordt steeds drukker. Veel vrouwen in het zwart en gesluierd. Op het podium zingen vrouwen en speelt een Marokkaanse band met vooral trommels. Tijdens de toespraken in het Marokkaans laten wij het afweten en fietsen door het palmenbos terug naar de camper. Onderweg bespreken wij een tocht met 4x4 door de omgeving voor vrijdag.

Vrijdag 10 maart. Om 09.00 uur staan wij klaar bij de auto in het dorpje. Eerst bekijken we de rots die moet lijken op de hoed van Napoleon. Niemand van ons ziet er de vorm in of het moet zijn feestmuts tijdens carnaval zijn geweest. Wel maken de opgestapelde rotsen veel indruk, maar zo ziet hier de hele omgeving er uit. We rijden over ombegaanbare wegen naar de beroemde beschilderde rotsen. Een Belg heeft in het verleden veel rotsen in diverse kleuren geschilderd. Duizenden liters verf zijn er gebruikt. Eigenlijk is het onbegrijpelijk dat de beste man niet is gearresteerd, maar al rondlopend heeft het toch wel iets bijzonders. We rijden verder door het Anti Atlas gebergte naar ca 2000 meter. Het is een prachtige rit over bergen van rood graniet. We verlaten het gebied waar de argan bomen groeien en komen op een hoogte waar de amandelbomen groeien, die helaas net zijn uitgebloeid. De mannen in dit hebben dit gebied om de beperkte plaatselijke middelen van bestaan. De dorpen worden nu nog slechts bewoond door kinderen, ouderen en in zwart gehulde vrouwen. Veel emigranten keren nu terug om hier comfortabele huizen te bouwen. We dalen af langs duizelingwekkende afgronden en smalle, bochtige wegen en rijden beneden langs een riviertje een oase binnen. Het contrast met de kale rode rotsen en de groene oase kan niet groter zijn. We stappen uit en lopen door de smalle kloof langs het water en de prachtige groene natuur en tussen de hoge rode rotsen van de kloof. De kloof is te smal om landbouw of veeteelt te houden. Het geheel is letterlijk een oase van rust en koelte onder de palmen. Na een korte pauwe en een kog koffie moeten we verder en rijden weer omhoog en komen in een ruig gebied waar de 4x4 wel goed tot zijn recht komt. Door een rivierbedding is het butsen en klotsen naar rotsen waar tekeningen inde rotsen zijn gevonden. Onderweg komen we kamelen van nomaden tegen die hier grazen van de weinige ruwe struiken. Om de tekeningen te bekijken moeten we eindje omhoog klimmen en vinden vervolgens 6000 jaar oude tekeningen. De klimpartij is wel de moeite waard. We keren om en rijden dezelfde route terug. Hoe kan een rit met zoveel stenen en rotsen, door elkaar geschut en onbeschermd tegen de zon, zoveel indruk maken. De lunch wordt gehouden bij een familie van de chaffeur. We zitten in een mooie en groene tuin, heerlijk in de schaduw en eten een fantastische kip tajine met fruit thee of koffie. Er staat ons nog een terugweg van 40 kilometer met veel ontberingen te wachten. Over smalle zeer slechte wegen en droge rivieren en ingestorte bruggen, langs diepe dalen en over hoge bergen en door onbewoonde dorpen. Het is eenvoudig om van deze rit een tv film te maken over de slechtste en gevaarlijkste wegen van Marokko. Uiteindelijk dalen we af naar onze basis en nemen afscheid van onze goede chauffeur. Voldaan en moe rusten we uit bij de campers. Vrijdag 10 maart is een prachtige dag met heel veel indrukken. s Avonds zitten we tot in het donker buiten.  De silhouetten van de palmen steken mooi af tegen de lucht en de bijna volle maaan.

Zaterdag 11 maart. We breken op en verlaten onze mooie stek. Andries zit al op een camping aan de kust. Wim rijdt vandaag naar de kust en Gerrit maakt een tussenstop in Tizni. De route loopt door de bergen is wederom buitengewoon mooi. Viaducten tussen de bergen kennen ze hier niet en tunnels al helemaal niet. Het is afdalen over de bochtige smalle wegen om vervolgens weer te klimmen over de volgende berg. De weg is slechts één baan breed met daarnaast stenen, kuilen en gaten geen afbakening. de zijkanten van de asfalt baan brokkelen af of zijn hoog. Kuilen en gaten worden aangegeven door gestapelde stenen bij het gat neer te leggen. De bestuurders hebben alle aandacht en concentratie nodig voor de weg. Het laatste deel naar Tiznit loopt over een droge dorre hoogvlakte waar een kameel nog moeite heeft voedsel te vergaren. We drinken koffie in een dorp. De bewoners bieden ons stoelen onder een boom aan. Er waait een lekker verkoelend windje. Een kindje helpt ons de waterflessen dragen die we bij zijn vader hebben gekocht. In Tiznit vinden we een overvolle camping met kleine plekken maar wel goed sanitair. Het is bloedheet, maar de weersverwachting is koeler en regen waar de inwoners naar verlangen. Volgens hun lopen dan de droge rivieren snel vol met water. De camping ligt in de stad slechts enkele minuten lopen van de soek. De stad ziet er een beetje smerig uit. Van zilversmeden hebben wij helemaal niets kunnen terugvinden. Bij de poelier ontsnapt een levende kip. Het is een mooi schouwspel hoe de man zijn handel probeert te vangen. Een ei kost 1 cent. De bakker heeft zijn oven op straat gezet. Wel zo handig met deze warmte en het is er erg druk.

Zondag 12 maart 2017. Wim en Andries staan al in Sidi Tifni, waar Gerrit en Raldi vandaag hopen aan te komen. De route loopt mooi door de bergen. De kustweg slingert door bergachtig gebied maar de begroeing is karig met hoofdzakelijk lage begroeing. Aan de natuur is duidelijk te zien dat we al ver zuidelijk zitten. De camping Barco ligt mooi aan het strand achter een lage muur. De stad Sidi Tifni ligt boven de camping. Op de vismarkt kopen we 2,5 kilo sardines voor twee en halve euro die we op de bbq leggen. Het is een gezellige avond. Het lawaai van de branding houdt niet op. Bovenop de berg zwaait de vuurtoren zijn licht over de zee.