Een vrouw bakt brood in haar oventje. Ze dekt alles af met een natte doek. Het stookhout zijn de palmbladeren.

Een vrouw bakt brood in haar oventje. Ze dekt alles af met een natte doek. Het stookhout zijn de palmbladeren.

Maandag 13 maart. Vandaag is er minder zon en best wel fris. We blijven nog een dag aan het strand staan. Op de camping is een wasmachine waarvan gretig gebruik wordt gemaakt. Sidi Ifni is van oorsprong een Spaanse enclave en pas in 1969 bij Marokko gekomen. In de stad zijn nog veel gebouwen met spaanse bouwstijlen te vinden en de hoofdzakelijk witte gebouwen doen denken aan de bekende zuidelijke steden in Spanje. Vandaag moeten we plannen maken hoe we vanuit het westen naar het oosten reizen. 's Avonds eten we samen in de kantine van de camping een tajine met een grote moot tonijn. 

Vanaf Sidi Ifni is het mogelijk via een bruine weg naar het oosten te rijden, maar is ca 600 km en loopt dwars door één grote zandbak. De weg is saai en de omgeving kaal, droog en dor. We besluiten een klein stukje van de weg te nemen maar onderweg af te slaan naar het noorden en via Marrakech in een grote driehoek vervolgens weer richting  zuid-oost te rijden. Het eerste stuk richting Marrakech moeten we onderweg nog uitzoeken en vragen want de diverse kaarten geven verschillende soorten wegen aan van wit naar zwart en zelfs een stippellijn. We verwachten er vijf dagen extra over te rijden. Afgesproken is niet te ver uit elkaar te rijden en onderweg onderling bereikbaar te zijn want we verwachten nog wel verrassingen. De eerste geplande camping is L" Oisir ca 70 km rijden via Guelmim.

Dinsdag 14 maart. Andries is al vroeg op pad. Het eerste deel van de weg is bar slecht maar loopt door een prachtig bergachtig gebied. De tomtom van Gerrit vertoont gebreken. Guelmim is voorlopig de laatste grote stad waar we kunnen tanken en voedsel inslaan. Gerrit probeert hier een oplossing te vinden voor zijn tomtom. Twee Marokkanen rijden op hun brommers door de stad om iets te zoeken maak komen onverrichterzake terug. De app Maps-me op de telefoon brengt voorlopig een oplossing. Na Guelmim verandert het landschap plots naar droog, dor, kaal, steen en zand. We rijden nu dicht bij Westelijk Sahara, een omstreden gebied. De Marokkanen noemen het Maroc Sahara. Er is veel controle en de politie wil weten wat wij hier doen en waarheen wij gaan. Het eerste deel van de weg is onverwacht nieuw en erg goed. De camping ligt in het dorpje Tighmet in een oase. Van ver af zien we de palmbomen. We worden buitengewoon vriendelijk ontvangen door Hasan en uitgenodigd om thee te drinken bij hem in huis. Er staan nog drie campers en om 1700 uur zitten we allemaal bij Hasan aan de thee. Voor de gasten zijn er grote banken langs de muren maar de Marokkanen zitten op de grond in kleermakers zit en schenken de thee. Het thee schenken is een heel ritueel. Iedere familie heeft zijn eigen kruiden en smaak. De thee wordt ingeschonken maar net zo vaak weer terug gegoten tot ze de smaak goedkeuren. Daarna gaat de thee met een grote boog in het glaasje. De thee smaakt altijd heerlijk, maar vaak wel erg zoet. Wanneer je op tijd bent dan kun je vragen ,,sans sucre''. Via wifi krijgen we iets mee van de verkeizingskoorts in Nederland.

Woensdag 15 maart. Andries meldt zich ziek. Vermoedelijk een buikgriep. We blijven op de camping wat geen straf is want de omgeving is prachtig en het echte Marokko. Het groen van de oase is overweldigend en kilometers lang. Een prachtig wandel en fiets gebied hoewel er geen wegen, laat staan fietspaden zijn. We vinden lemen huizen waarvan het grootste deel is vervallen. We halen brood bij heel eenvoudige winkeltjes. De vrouwen bakken zelf brood in lemen ovens die buitenshuis staan. We zien een heel eenvoudig schoolklasje voor kinderen van 4 tot 6 jaar. Er zitten ongeveer 10 kinderen in een donkere ruimte  zonder ramen en verlichting. We bekijken een schriftje die we moeten lezen van achter naar voren. De kantlijnen van de bladzijden staan aan de ,,verkeerde'' kant. Alle mensen zijn ongelooflijk vriendelijk. 's Middags treffen we een Marokkaan uit Zeist, die ons de hele middag overal naar toe sleept. We bezoeken in een oude kasbah een interessant museum en vinden een botanische tuin. Zijn zuster woont in een nieuwer huis naast een kasbah waaruit ze ca 20 jaar geleden zijn vertrokken maar nog in volledige en goede staat. Vloeren en deuren zijn gemaakt van palmhout en gaan honderden jaren mee. De dikke lemen muren gaven vroeger in de zomer koelte en in de winter warmte. De oase wordt gevoedt door een waterbron waarvan het water in kanaaltjes door de oase wordt geleid. Iedere familie heeft recht op een uur water. Een kanaaltje wordt afgesloten door een schep zand en krijgt een ander stuk land het water. Er wordt een weinig graan verbouwd, maar ook voedzaam gras voor de beesten. Bij Mohammed worden we bij zijn restaurant in zijn bedoeinen tent ontvangen met thee. Een vuur wordt opgestookt maar onze bestelde tajine kameel duurt wel heel erg lang. Uiteindelijk zijn we maar in zijn gezellig restaurant gaan zitten maar ook daar was het wachten op ons eten. De tajine kameel viel niet mee. We moeten het vlees van de botten schrapen en het vlees is vet. De beste man krijgt het in de gaten en brengt nog een schaaltje met vlees wat niet veel beter is. Buiten is het  stik donker geworden en rijdt Mameth voor ons uit om de weg te vinden door het palmenbos. 

's Morgens vroeg worden de geiten naar buiten gebracht.

Schaapskudde in de palmira van Tighmet.

Onze Jumbo in het bos. De man is zo dankbaar wanneer je brood koopt.

Bedoeinentent in de botanische tuin in de van Tighmet.

De was hangt buiten over de muur. Het bos is stoffig.

Ingang van camping l'Oisir Tighmet.

Jonge vrouwen halen water uit een reservoir die regelmatig wordt gevuld door een tankauto.

Jonge vrouwen halen water uit een reservoir die regelmatig wordt gevuld door een tankauto.

Donderdag 16 maart. Raldi is vandaag 71 jaar geworden. Al vroeg hangen Wim, Marja, Jopie en Andries balonnen aan de camper en zingen Raldi toe en ze hebben voor een presentje gezorgd. Andries heeft nog veel last van buikloop maar nemt voor alle zekerheid de route langs de kust. Gerrit en Wim zoeken de route binnendoor. De weg loopt over dorre kale vlaktes tussen hoge zwarte bergruggen. Onderweg zien we nog veel nomaden wonen in tenten.  In een koffieshop met gebak van Raldi, verleggen we op advies van de Marokkaanen onze geplande route. We rijden noordelijker en de omgeving wordt steeds groener en meer bewoond. Langs de weg staat veel mimosa in bloei. Vervolgens komen we weer in het Anti Atlas gebergte. De omgeving is prachtig. We slingeren de bergen op en weer af en belanden weer in Tafraoute. Het is vandaag een prachtige afwisselende rit geworden.

Vrijdag 17 maart 2017. De bakker loopt al heel vroeg met zijn fiets over het veld met campers. Wim en Gerrit rijden afzonderlijk naar Taroudante. De rit binnendoor is afwisselend van groen tot dorre hoge bergen. We moeten goed opletten want de wegen zijn zeker niet ongevaarlijk. In de bergen staat een snijdende ijskoude harde wind. Wij lopen in onze korte broek en dito polo terwijl de Marokkanen zijn gekleed in hun djellaba en het hoofd omwikkeld met doeken. Gerrit rijdt de verkeerde slechtste route die was geadviseerd door een Marokkaanse man. Je begrijpt soms niet wat daarvan de bedoeling is. Vanuit de bergen dalen we af en komen in de omgeving waar de arganbomen groeien. In het kleine dorpje Tiout vinden we een heus klein argan cooperatieve. Dit is geen toeristisch gebeuren want die komen hier helemaal niet. In dit bedrijfje worden alleen de noten gepeld. De vrucht wordt met een steen stuk geslagen en het kleine nootje eruit gehaald. Er zitten ca 25 vrouwen dit eentonige werk te doen, maar het is er wel gezellig en ze kakelen als kippen in een hok. Ze zijn ook vrij om te gaan en staan. Foto's en zelfs een film is mogelijk, maar veel vrouwen bedekken hun gezicht. Onderwg zien we nog jonge vrouwen bij een watertank met hun ezels water halen. Ze zijn vrolijk kwebbelen en giechelen en zijn niet terughoudend. Een hand geven of een ,,highfive'' is geen probleem. Wim heeft moeite om de ingang van de camping Le Jardin te vinden en stuurt Gerrit een sms met de juiste coordinaten. Tijdens ons borrel uurtje besluiten we niet over de Hoge Atlas te rijden naar Marrakech maar na een dag rust direct oostelijk te rijden onder de bergen door omdat het weer in het noorden slecht is en wij vrezen kou en sneeuw onderweg. Andries en Jopie hebben ondertussen de hele kustweg noordelijk gereden en zitten al ter hoogte van Marrakech. Over enkele dagen zullen we elkaar ontmoeten in Ait Benhadoui, het bekende dorp met lemenhuizen.

Zaterdag 18 maart. We blijven nog een dag staan in Taroudanten nemen de fiets naar het centrum. Touradant is een grote stad met een uitgebreide souk. Op een plein zit  een man met een cobra en een man die een act opvoert waarvan we helemaal niets begrijpen. Op een terras drinken we een verse orange en verbazen ons over al het langkomende verkeer. Hoog opgeladen auto's soms met gasflessen waarvan je vreest dat dit eens goed fout moet gaan. Het kruispunt is een ,,geordende'' chaos. We doen inkopen voor een gezamenlijke bbq. Met het vlees in de fietstas moeten we in deze warmte wel terug naar de camping. Onderweg bezoeken we nog een kerkhof waar altijd arme vrouwen bedelen. 's Avonds begint het te regenen.

Nomade vrouw woont ver afgelegen, bakt haar brood.
Tent is de woning van een nomaden gezin. We hebben hier een zak met kleding achter gelaten.
Weg verzakking, gaten en andere gevaren worden aangegeven door een steen.
Marokkaans kerkhof. Bij het hoofd en voeteneind ligt een steen. Aan de richting van de steen kun je zien of het een man of vrouw is.
Wachten op de baas die inkopen doet.
Vrouwen bij een argan cooperative slaan de vruchten stuk met een steen en vangen de nootjes op in een mand.
Bouwvakkers wonen in de tentjes op het land. Het is een groot verschil met de moderne Catterpiller.
Een van leem bebouwd huis dat nog wordt bewoond.
Het prachtige gezin Zioune. Gerrit moet op de Marokkaanse manier de thee inschenken.
Bij vertrek worden we uitbundig uitgezwaaid. Wat een menselijke warmte in deze troosteloze omgeving.
Het gezin Zioune, man, vrouw, drie kinderen en een neef wonen in dit huisje. Deze foto is stiekem genomen want de vrouw wil niet op de foto.

Het gezin Zioune, man, vrouw, drie kinderen en een neef wonen in dit huisje. Deze foto is stiekem genomen want de vrouw wil niet op de foto.

Zondag 19 maart. We ontvangen berichten dat het weer aan de noordzijde van de Atlas erg slecht is. De beslissing gisteren om zuidelijk te blijven, is de goede beslissing geweest. Vandaag gaat de route naarTaliouine, ca 100 km oostwaats. Gerrit rijdt via Freija om een kasbah te bezoeken maar rijdt fout en komt terecht in een dorp op een top van een heuvel waar ze een familie ontmoeten die hen thuis uitnodigt voor een Turkse whisky zoals ze de thee noemen. Het arme gezin Zioune is ongelooflijk gastvrij. We worden ontvangen op een binnenplaatsje op het dak van het huis waar het leven van het gezin zich afspeelt. Een laag tafeltje wordt naar buiten gebracht en dit bezoek hoort niet op de grond te zitten. Alles wat als een kruk kan worden gebruikt wordt bij elkaar gepakt. De vrouw is thuis niet gesluierd en tot onze verbazing wordt de kleinste in gezelschap de borst gegeven. Het kind lijkt ca 1,5 jaar. De vrouw wil couscous maken, maar dat slaan we af. Het gezin straalt liefde en warmte uit. Er wordt veel gelachen. Tijdens ons afscheid worden we uitbundig uitgezwaaid. We lopen door het dorp naar beneden en vinden nog een lemenhuis dat wordt bewoond. De weg naar Taliouine is het laatste deel erg slecht. Een groot gedeelte is opgebroken en de omleidingen zijn nog slechter en kunnen slechts stapvoets rijden. Camping Toubkal ligt even buiten en boven Taliouine. Het uitzicht over de bergen en het stadje is schitterend. De camping is goed en heeft een prima restaurant. 

Maandag 20 maart. Al vroeg hebben we contact met Andries en Jopie, die in Marrakech staan, waarvoor ze gekozen hebben om eventueel bij een arts of ziekenhuis te kunnen komen. Andries voelt zich al een stuk beter, maar ze blijven nog enkele dagen staan om af te wachten en komen dan naar het zuiden. Wim en Gerrit blijven in Tiaouline. De zon schijnt en we staan op een heel mooie plek. Vandaag is er tijd om de campers schoon te maken en kleine klussen uit te voeren. 

Dinsdag 21 maart. De zon schijnt, het is heerlijk fris weer. Vandaag vertrekken we naar Ait Benhaddou, een bekende toeristische plaats waar nog een leemdorp is te bezichtigen. De weg loopt over de uitlopers van de Hoge Atlas en gaat over twee passen. Het eerste deel is bekend om de Marokkaanse safraan. De ,,fleur de Safran'' bloeit in oktober en wordt  's morgens vroeg, wanneer de bloem nog is gesloten, geplukt. Slechts alleen de meeldraden worden gebruikt voor de safraan, die kleur, geur en smaak geeft aan rijst maar ze verven er ook de wol voor de tapijten mee. Marokko is op drie na grootste leverancier van safraan. De omgeving gaat nu duidelijk veranderen in een steenachtig, kaal landschap, maar met prachtige kleuren. In een bergdorp vinden we een markt. We zijn al veel gewend, maar dit slaat alles. De vleesmarkt bestaat uit orgaan vlees, ingewanden, koppen, poten en huiden. Te merken aan de reacties en de oploop om ons heen,  is het wel duidelijk dat hier geen toeristen komen. Onderweg worden we wederom bij een familie uitgenodigd om thee te drinken. We worden ontvangen in een koel huis. In de kamer rondom mooi gekleeurde banken en door de vrouw zelf gemaakte tapijten. Door het open raam waait een heerlijke frisse wind. Voor onderweg krijgen we een warm berber brood mee. Zo'n thuis gebakken platbrood heeft bijna een heilige status en symboliseert; samen delen en feestelijkheid. De kleintjes geven we balonnen. Daarna worden we vrolijk en enthousiast uitgezwwaid. De route is erg mooi met de hoge sneeuwbergen op de achtergrond. De camping Le Jardin is een goede camping met uitzicht op de roze gekleurde zandsteen heuvels en  het leem dorpje, waar de film Sodom en Gomorra, is opgenomen. De prachtige dag sluiten we af met een maaltijd met muziek in het restaurant.

Markt in een bergdorp.
De kruidenman. Dit is altijd een fleurig gezicht en ruikt heerlijk.
Een stapel stenen geeft aan de ingang van een weg naar een boerderij of een afscheiding van een stuk land.
De omgeving hier is steen, kaal en droog. Op de achtergrond de sneeuwbergen van de Hoge Atlas.
De weg N10 is een goede weg. De omgeving is kaal maar met veel kleur wat moeilijk op de foto is weer te geven.
Ait Benhaddou ligt op een heuvel en is een antiek lemen dorp dat nog niet zo heel lang geleden werd bewoond. Nu is het een toeristische trekpleister. Langs het riviertje groeien de palmen. Het slingert soms tientallen kilometers door de woestenij

Ait Benhaddou ligt op een heuvel en is een antiek lemen dorp dat nog niet zo heel lang geleden werd bewoond. Nu is het een toeristische trekpleister. Langs het riviertje groeien de palmen. Het slingert soms tientallen kilometers door de woestenij

Woensdag 22 maart. Gisteravond, na de goede maaltijd, pakt de bediening hun bongo's en geven enthousiast een prachtig stukje Marokkaanse muziek. Met Andries gaat het wel iets beter, maar ze blijven vandaag nog in Marrakech uitrusten. Het wordt een mooie en warme dag. Voor vanavond hebben wij in het restaurant een pastille besteld. We mogen onze eigen wijn meenemen. Ait Ben Haddou is ongeveer het Volendam van Marokko maar toch ook nog traditioneel. De ezels en de vrouwen met hun zware manden op de rug, lopen door het dorp langs de bussen met toeristen. 'Het dorp ligt langs een oase aan een riviertje waarvan het water hier de rijkdom geeft, wat eigenlijk voor dit hele gebied geldt. 's Morgens vroeg zien we de vrouwen afdalen om gras voor de dieren te snijden en het land tussen de palmen te bewerken, maar daar kijken de Japanners niet naar. De omgeving is licht heuvelachtig en goed om te fietsen. De bestelde pastille smaakt heerlijk. Alle gasten in het restaurant komen kijken en nemen een foto. Er is geen muziek want één van de jongens heeft gisteravond in zijn enthousiasme zijn instrument stuk geslagen.

Donderdag 23 maart. Vandaag gaat de temperatuur hard onderuit en er staat veel wind. Aan het eind van de middag verwachten we ca 9 graden en komende nacht slechts 3 graden. Voor Gerrit en Raldi is het een trieste dag want de Nederlandse kaas is op en ze staan op rantsoen van een half blikje bier en één glas wijn per dag. Vandaag bezoeken we het mooie leemdorp. Wim en Marja lopen helemaal naar de top waar een storm wind staat. De terugweg nemen we over het riviertje. De wind blaast ons bijna van de stenen het water in en de campers in want het is buiten niet aangenaam, behalve achter glas. Morgen vertrekken we naar Ouarzate en gaan de filmstudio's en een beroemde kasbah bezoeken. 

Biddende Marokkaanse man. Hij verhuurt kamelen en verkoopt souvenirs.
Ait Ben Haddou Raldi rust uit.
Berber zit op zijn huisje in Ait Ben Haddou
De terugweg over het riviertje. Er staat een stormachtige wind.